Αγαπημένοι αδερφοί Γκριμ. Αγαπημένα παιδικά παραμύθια. Τι κρύβεται όμως πίσω από την έμπνευση τους για ένα από τα πιο γνωστά παραμύθια;
ΧΑΝΣΕΛ ΚΑΙ ΓΚΡΕΤΕΛ.
Ακόμη και στην παιδική εκδοχή της ιστορίας υπάρχει κάτι άσχημο, όσον αφορά ότι πρόκειται να διαβάζεται στα παιδιά,καθώς μέσα στο παραμύθι υπάρχει η κακιά μάγισσα που τρώει τροφαντά παιδιά.
Θα το χαρακτήριζε κανείς ως ένα παραμύθι με δολοφονίες και κανιβαλισμό, από την εποχή του μεγάλου Λιμού στην Ευρώπη. Πολλοί πιστεύουν πως ίσως πρόκειται για αληθινή ιστορία αντιζηλίας.
Ιστορικά γεγονότα της εποχής:
Εκείνη την εποχή σε περίοδο του μεγάλου Λιμού, η πείνα οδήγησε τους γονείς να διώξουν τα παιδιά τους.
Οι συνεχείς βροχοπτώσεις του 1314 -17, άφησαν την αγροτική γη τόσο φτωχή ώστε να μην μπορεί να διατηρήσει τις τυπικές αποδόσεις της μεσαιωνικής γεωργίας στην Ευρωπαϊκή γη.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθούν ή ακόμα και να εξαφανισθούν τα αποθέματα τροφής σε περιοχές όπως η Ιρλανδία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Πολωνία, η Αυστρία και μεγάλο μέρος της Σκανδιναβίας που είχε τότε συνολικό πληθυσμό άνω των 30.000.000 κατοίκων και πάνω από 500.000 τετραγωνικά χλμ. σκοτώνοντας τους. Ηλικιωμένοι επέλεγαν από μόνοι τους να πεθάνουν, για να επιτρέψουν στους νέους να ζήσουν, ενώ άλλοι διέπρατταν ανθρωποκτονίες και πολλές απελπισμένες μητέρες να εγκαταλείπουν ή ακόμα και να τρώνε τα παιδιά τους. Η περίοδος χαρακτηρίστηκε από αύξηση της εγκληματικότητας. Επίσης, οι άνθρωποι ήταν πιο ευάλωτοι σε ασθένειες. Για να ξεγελάσουν την πείνα τους έτρωγαν ακόμα και γάτες, σκύλους και ποντίκια. Πολλοί επειδή δεν μπορούσαν να ταΐσουν τα παιδιά τους, τα άφηναν να μεγαλώσουν μόνα τους. Έχουν καταγραφεί κρούσματα κανιβαλισμού και παιδοκτονιών. Παράλληλα, κατά τον 14ο αιώνα που χρονολογείται η γέννηση του παραμυθιού μέχρι τον 17ο αιώνα, αρκετός κόσμος πίστευε πως υπήρχαν μάγισσες, τις οποίες κυνηγούσε και καταδίωκε αφού τις θεωρούσε πλάσματα του Σατανά. Η φωτιά ήταν ο τρόπος να απαλλαγούν από αυτές και να τις τιμωρήσουν για τις αμαρτίες τους. Έτσι, και η μάγισσα του παραμυθιού δε θα μπορούσε να γλιτώσει. Κάηκε μέσα στις φλόγες του ίδιου της του φούρνου. Ένας Ιρλανδός ιστορικός έγραψε ότι «ο λιμός ήταν τόσο μεγάλος, που οι άνθρωποι έβγαζαν τους νεκρούς από τα νεκροταφεία, για να φάνε τις σάρκες τους και οι γυναίκες καταβρόχθιζαν τα παιδιά τους». Οι μελετητές, σήμερα, πιστεύουν ότι αυτές οι τραγωδίες, στις αρχές του 14ου αιώνα, «γέννησαν» την ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ. Το περίφημο παραμύθι των αδερφών Γκριμ, που έχει μεταφραστεί σε 160 γλώσσες από το 1812, όταν και κυκλοφόρησε.
Πολλοί θεωρούν ότι η πραγματική ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ είναι ακόμη πιο σκοτεινή από όσα γνωρίζουμε. Θεωρούν ότι βασίστηκε στην πραγματική ιστορία της Καθαρίνα Σκράντεριν, φουρνάρισσας από τη Γερμανία που γεννήθηκε το 1618. Η διάσημη για τη μαγειρική της Καθαρίνα, έγινε στόχος άλλου φούρναρη της περιοχής, του Χανς Μέτζλερ που την ζήλευε. Προκειμένου να απαλλαγεί από εκείνη την κατηγόρησε για μαγεία. Το δικαστήριο κήρυξε την Καθαρίνα αθώα. Ο Χανς όμως δεν το έβαλε κάτω. Μαζί με την αδερφή του Γκρέτε, διέρρηξαν το σπίτι της, την δολοφόνησαν και την έκαψαν σε έναν από τους φούρνους της. Ίσως τελικά οι αδελφοί Γκριμ να αντέστρεψαν τους ρόλους και η μάγισσα να μην ήταν η κακιά της υπόθεσης στην πραγματικότητα. Αλλά τα παραμύθια δεν έχουν ως στόχο να αναπαράγουν την πραγματικότητα αν και εμπνέονται από αυτή.
Πολλές ακόμη ιστορίες γεννήθηκαν με βάση όσα αναφέραμε παραπάνω.
Το έργο του Ιταλού παραμυθά Giambattista Basile, σε ένα από τα παραμύθια του, με τίτλο Nennillo και Nennella, μια σκληρή μητέρα αναγκάζει τον σύζυγό της να εγκαταλείψει τα δύο παιδιά τους στο δάσος. Ο πατέρας προσπαθεί να τα σώσει, ρίχνοντας στον δρόμο βρώμη, για να μπορέσουν να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Αλλά ένας γάιδαρος τρώει τη βρώμη.
Στο ρωσικό παραμύθι “Η όμορφη Βασιλική”, η μητριά παρομοίως στέλνει τη μισητή της θετή κόρη μέσα στο δάσος, για να δανειστεί έναν αναπτήρα από την αδελφή της, που αποδεικνύεται ότι είναι η Μπάμπα Γιαγκά, επίσης κανίβαλη μάγισσα. Εκτός από την επισήμανση της απειλής των παιδιών, τα παραμύθια έχουν κοινή ενασχόληση με το φαγητό και με το βλάψιμο των παιδιών: η μητέρα ή μητριά θέλει να αποφύγει την πείνα, ενώ η μάγισσα δελεάζει τα παιδιά να φάνε το σπίτι της από γλυκά, για να τα φάει μετά εκείνη. Άλλο ένα παραμύθι αυτού του τύπου είναι το γαλλικό The Lost Children. Οι Αδελφοί Γκριμ αναγνώρισαν τα Finette Cendron και Ο Κοντορεβιθούλης ως παράλληλες ιστορίες.
Η χειρότερη από αυτές τις πρώτες ιστορίες, όμως, είναι μια ρουμανική. Εκεί, δύο παιδιά εγκαταλείπονται και βρίσκουν το σπίτι τους, ακολουθώντας ίχνη στάχτης. Αλλά όταν επιστρέφουν, η μητριά σκοτώνει το μικρό αγόρι και αναγκάζει την αδερφή του να ψήσει το πτώμα του για ένα οικογενειακό γεύμα. Το τρομαγμένο κορίτσι υπακούει, αλλά κρύβει την καρδιά του αγοριού μέσα σε ένα δέντρο. Ο πατέρας τρώει εν αγνοία του τον γιο του, ενώ η αδερφή αρνείται να φάει. Μετά το γεύμα, το κορίτσι παίρνει τα οστά του αδερφού της και τα βάζει μέσα στο δέντρο με την καρδιά του. Την επόμενη μέρα, ένα πουλί κούκος αναδύεται, τραγουδώντας: «Κούκου, η αδερφή μου με έχει μαγειρέψει και ο πατέρας μου με έχει φάει, αλλά τώρα είμαι κούκος και ασφαλής από τη μητριά μου»! Η τρομοκρατημένη μητέρα πετάει μια πέτρα αλατιού στο πουλί, αλλά επιστρέφει και πέφτει στο κεφάλι της, σκοτώνοντας την αμέσως.
Έρευνα, Μπάκα Σουζάνα, Υπεύθυνη Εκδοτικού Οίκου GRDBooks
