Δανδής; Σίγουρα! Ταλαντούχος; Βεβαίως! Στοχαστής, ουτοπικός, κομουνιστής, αντιρρησίας συνείδησης, ομοφυλόφιλος και ναρκομανής! Ένας νυχτόβιος άντρας παραδομένος στα εφήμερα πάθη και ηδονές της νύχτας. Αυτά και πολλά άλλα ήταν ο “Πρίγκηπας των Ποιητών” όπως τον αποκάλεσαν ο Ναπολέων Λαπαθιώτης.
Γεννήθηκε στην Αθήνα, τη νύχτα προς τα ξημερώματα της 31ης Οκτωβρίου 1888 σε ένα σπίτι της πλατείας Αγίων Θεοδώρων. Ο πατέρας του, Λεωνίδας ήταν μαθηματικός και ανώτατος στρατιωτικός, που διετέλεσε βουλευτής το 1903-1905 και έγινε υπουργός στρατιωτικών το 1909. Η μητέρα του, Βασιλική Παπαδοπούλου, ήταν ανιψιά του Χαρίλαου Τρικούπη. Άρχισε να γράφει ποιήματα από παιδί. Ένα πρωτόλειο έμμετρο δράμα του εκδόθηκε με φροντίδα του πατέρα του. Στα γράμματα εμφανίστηκε επίσημα το 1905, στο περιοδικό Νουμάς. Το 1907 μαζί με άλλους εννιά νεαρούς λογοτέχνες ίδρυσαν το περιοδικό Ηγησώ.
Ο Ναπολέων σπούδασε νομικά αν και ποτέ δεν άσκησε τη δικηγορία!
Αρχικά υποστήριζε ανοιχτά τον Βενιζέλο. Κατατάχτηκε στον στρατό ως ανθυπολοχαγός-διερμηνέας, μια θέση που διατήρησε ως το 1921. Στις αρχές της δεκαετίας του 20΄ο αέρας της Οκτωβριανής επανάστασης φυσά, επηρεάζοντας όλους σχεδόν τους ποιητές της γενιάς του, μαζί και τον ίδιο, ενστερνίζοντας τον Κομουνισμό.
Το 1932 και μετά αρθρογραφούσε στο αριστερό περιοδικό Πρωτοπόροι το πεζό τραγούδι «Τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου». Το 1943 συνδέθηκε στενά με τους αντάρτες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, σύμφωνα με καταθέσεις του Τάσου Βουρνά.
Ένα στοιχείο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ψυχοσύνθεση του Ναπολέοντα, είναι η οικονομική και πνευματική εξάρτηση που είχε απ’ τους γονείς του. Έζησε όλη του τη ζωή στο σπίτι που γεννήθηκε, το διώροφο νεοκλασικό κάτω από τον λόφο Στρέφη στην Αθήνα, εκεί όπου έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού του έργου.
Είναι γεγονός πως ο Ναπολέοντας δεν κατάφερε ποτέ να ανεξαρτητοποιηθεί απ΄τους γονείς του. Τα ενδιαφέροντα του είχαν να κάνουν αποκλειστικά με την ποίηση και τις νυχτερινές ηδονές. Έτσι όταν πρώτα η μητέρα του έφυγε απ’ τη ζωή πριν την κατοχή, και τέσσερα χρόνια αργότερα ο πατέρας του, ο ποιητής έχασε κυριολεκτικά κάθε στήριγμα που είχε στη ζωή.Παρά λοιπόν την ελευθερία μέσα στην οποία ζούσε (λέγεται πως έφερνε νεαρούς άντρες στο σπίτι εν γνώση του πατέρα του) δεν κατάφερε πότε να ενηλικιωθεί και να αφήσει την πατρική στέγη.
Έτσι λοιπόν τον Γενάρη του 1944, κατά τη διάρκεια της κατοχής, σε ένα δωμάτιο με άδεια ράφια που κάποτε κοσμούσαν βιβλία, βιβλία που πωλήθηκαν για την εξασφάλιση ηρωίνης, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης έβαλε το πιστόλι του πατέρα του στον κρόταφο και πάτησε τη σκανδάλη! Αυτοκτόνησε φτωχός και καταπονημένος από τα ναρκωτικά. Η κηδεία του έγινε με έρανο των φίλων του.
Ο ποιητής Άρης Δικταίος είχε πει για τον Λαπαθιώτη: “αυτό που κυρίως στάθηκε σαν ο μέγιστος συντελεστής της καταστροφής του ήταν τ’ ότι δεν τον απασχολούσαν οι βιοτικές μέριμνες. Ελεύθερος να ζήσει τη ζωή του όπως ήθελε, άρχισε να κυκλοφορεί μόνο τη νύχτα, εγκαταλειπόμενος με ηδονή στις οποιεσδήποτε, φανερές ή μύχιες τάσεις του, χωρίς την παραμικρή αυτοπειθαρχία“.
Τα πρώτα ποιήματα του είχαν επιρροές από τον αισθητισμό και τον αισθησιασμό που κυριαρχεί στις αρχές του 20ού αιώνα, και τους Ουώλτερ Χορέισο Πέιτερ και Όσκαρ Ουάιλντ, ενώ στα τελευταία του καταλήγει σε «τόνους απελπισμένους και μελαγχολικούς, όπου κυριαρχεί το αίσθημα του χαμένου ιδανικού και της νοσταλγίας». Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοσυμβολιστικής και νεορομαντικής σχολής. Οι στίχοι του τις περισσότερες φορές είναι ιδιαίτερα τολμηροί και με έντονα μελαγχολικό τόνο. Ο Λαπαθιώτης ασχολήθηκε επίσης με το λογοτεχνικό δοκίμιο, τη μετάφραση, τη μουσική σύνθεση, ενώ, τέλος, έγραψε και θεατρικά έργα. Ποιήματά του έχουν μελοποιήσει πολλοί Έλληνες συνθέτες.
Εκτός από ποιήματα, έγραψε επίσης πάνω από 100 πεζογραφήματα, πολλές δεκάδες διηγήματα, καθώς και επιφυλλίδες και κριτικά και αισθητικά κείμενα. Το έργο του βρίσκεται διασκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες. Η μοναδική του ποιητική συλλογή δημοσιεύτηκε το 1939, ενώ μετά τον θάνατό του, ο Άρης Δικταίος εξέδωσε, το 1964, τα ποιήματά του.
Το κινηματογραφικό έργο Μετέωρο και Σκιά (1985) βασίζεται στην ζωή του.
Καμπάκης Κωνσταντίνος (Συγγραφέας – Ερευνητής)
